Schijtwet

We zijn alweer sinds half eind april in Nederland en sinds half mei aan boord. We hebben een project dat al een half jaar op stapel stond en het werd tijd voor de uitvoering. En we wilden er ruim de tijd voor uittrekken: een nieuw toilet bouwen. Dat doen we niet voor ons plezier hoewel we er gaandeweg steeds meer lol in kregen. Hoe dan ook, er is een dwingende reden om ons met dit project bezig te houden.

Er is een nieuwe wet aangenomen in het parlement die nogal wat gevolgen heeft voor het toiletgebruik op heel wat jachten. Het komt erop neer dat je voortaan geen toilet meer kunt doorspoelen naar het buitenwater. En dat geldt dan voor de pleziervaart. Als je een voldoende groot schip vaart dan kun je doorgaan met lozen zoveel je wilt. Wie precies wil weten hoe dat in elkaar zit kan dat hier lezen. We vinden het een gedrocht van een wet die de nodige rechtsongelijkheid creëert, maar dat zijn we wel gewend in Nederland: als je je zonden in het klein doet, word je gepakt, maar in het groot, dan mag het wel, zoals Adèle Bloemendaal in 1981 al zong. (vermakelijk genoeg, dus hier even een linkje).

kankeren help niet

We hebben besloten onze energie niet te gaan steken in het kankeren over de belachelijke wet, maar te gaan nadenken hoe we problemen voor kunnen blijven. Want als je je niet aan de wet houdt en je wordt betrapt, dan is dat een milieudelict en de boetes daarop zijn niet mals. Dus er moet iets gebeuren aan boord van Heerenleed. We merken dat het overgrote deel van de watersporters zich niet met de materie wil bezighouden. De meest gehoorde opmerking is ‘dat kan toch niet gehandhaafd worden dus we kijken het nog maar eens aan´. Dat kan je natuurlijk doen, maar wij willen het niet afwachten. Als je dat toch doet, dan kan het zomaar gebeuren dat je heel snel iets moet verzinnen als je merkt dat je te lang gewacht hebt, en dat komt nooit gelegen. Lees dit artikel er maar eens op na en je ziet wat je boven het hoofd hangt als je het erop aan laat komen. Maar iedereen moet het zelf maar weten, wij doen het anders. We hebben de mogelijkheden bekeken.

vuilwatertank

De oplossing die het eerst in beeld komt, is de aanleg van een vuilwatertank. Veel jongere jachten vanaf 10 meter lengte hebben die al. Het inbouwen van zo´n tank in een bestaand jacht is niet zo eenvoudig, en zelfs op de niet echt klein te noemen Heerenleed is het een lastige zaak om een plaats te vinden voor zo´n ding. Neem daarbij de stroom van horrorverhalen over verstopte pompen of losgesprongen slangen plus het feit dat geen enkele kunststof op den duur 100% geurdicht is, en de aantrekkelijkheid van een vuilwatertank zakt aanzienlijk op de lijst. Daarbij is het een dure grap.

Tenslotte lost het een belangrijk probleem waarmee de nieuwe wet ons confronteert niet op: We worden verplicht de vuilwatertank te laten leegzuigen door de zogeheten poepslurpers die in jachthavens te vinden zouden moeten zijn. Daarmee kom ik alweer aan een ander probleem: de wet gaat uit van een bestaande infrastructuur, maar die is op dit moment nog erg gebrekkig. De poepslurpers die wij onderweg tegenkomen zijn in de regel kapot en staan bijna altijd in onmogelijke hoekjes van de havens, waar wij met onze 14,50 meter lengte maar moeilijk kunnen komen. En een kind kan begrijpen dat er voor de slurpers die wél werken in elk geval aan de randen van de weekends een file ligt te wachten. Onze conclusie: dat gaan wij dus niet doen.

zuivering aan boord

In de teksten van de overheid wordt er met een ziekmakend gemak gesproken over het dan maar aanleggen van een goedgekeurde zuiveringsinstallatie aan boord. Onze regeerders worden kennelijk niet gehinderd door enige kennis op het gebied van watersport. We hebben ons er niet eens in verdiept, we weten van tevoren al dat zo´n ding klauwen met geld gaat kosten, veel te groot is en – niet onbelangrijk op een zeilschip – waarschijnlijk een stroomvreter is. Bovendien hebben wij aan boord van Heerenleed twee toiletten, één ter hoogte van de mast en eentje in het achterschip. We zouden dus een poepleiding door het schip moeten trekken om beide toiletten op zo´n zuiveringsinstallatie aan te sluiten. En dat lijkt ons geen fijn idee.

chemisch toilet

Een simpele en relatief goedkope oplossing zou het installeren van chemische toiletten zijn. Dat is zeker voor veel mensen een reële optie. Chemische toiletten zijn te koop in allerlei maten zodat er vast wel eentje te vinden is die in je toiletruimte past. Omdat wij aan boord wonen als we in Nederland zijn, en de boot ook nog wel eens langere tijd voor onderhoud op de wal staat tijdens ons verblijf, hadden we er al één. We kunnen natuurlijk het toilet van Jachtwerf Bolt gebruiken, en dat doen we ook, maar bij nacht en ontij 200 meter lopen is geen pretje, dus voor (hoge) noodgevallen hebben we destijds voor een tientje een oude Porta Potti van Marktplaats geplukt.

Maar we kunnen je wel vertellen dat ook een chemisch toilet verre van geurloos is, en het legen ervan – en zelfs bij ons beperkte gebruik is dat toch al gauw elke 4 dagen – is geen pretje. Neem daarbij dat we graag voor anker liggen midden in de wereld. Wie wil er nou gedicteerd worden door je chemische toilet dat je je prachtige plek moet verlaten omdat dat ding alweer vol is? Wij niet. Dus we moeten een andere oplossing zoeken.

droogtoilet

En die hebben we gevonden. Een droogtoilet, ook wel scheidingstoilet genoemd, en ook wel onterecht composterend toilet. En een nieuwe term kwam van mijn nichtje Elsbeth: een zaagseltoilet. Het komt er kort gezegd op neer dat je de vloeistoffen en de vaste stoffen apart opvangt. We hebben ons goed ingelezen. Er is een Duitse website die veel informatie geeft, en intussen zijn er talloze YouTube-filmpjes waar ervaringsdeskundigen de nodige uitleg geven. Iedereen die het kan weten zegt dat je bij het juist gebruik absoluut geen stank hebt, en we vinden de argumenten overtuigend.

poep en pies-verhaal

Het samenbrengen van poep en urine veroorzaakt de stank. Bij een droogtoilet valt de poep in een opvangbak waar je van tevoren een afvalzak in hangt en een laagje absorberend materiaal in strooit, en na elke ‘boodschap’ wat bijstrooit om één en ander af te dekken. Dat heeft niet direct een esthetisch doel. De bedoeling is dat het strooisel de boel uitdroogt waardoor het niet stinkt. De urine kun je opvangen in een aparte container. Als je die container dagelijks of in elk geval eens in de twee dagen leegt krijg je ook daar geen stankoverlast. De poepbak gaat wat langer mee, afhankelijk natuurlijk van de afmetingen en het aantal opvarenden, en de inhoud kan – net als poepluiers – in het restafval. Als je bio-afvalzakken gebruikt kan het zaakje zelfs in de GFT-bak. Bewoners van off-grid huizen of ’tiny houses’ gebruiken zowel de urine (in verdunde vorm rechtstreeks op de groentebedden) als de poep-met-strooisel (op de composthoop). Daar composteert het natuurlijk wel, in het toilet ligt het te kort om te composteren, vandaar dat ik de naam composterend toilet eerder onjuist noemde.

kant-en-klaar of zelf bouwen?

Voor het scheiden van de poep en de pies heb je een separator nodig. Grof gezegd is het een toiletpot met een middenberm overdwars. Het voorste deel vormt een trechter waar de urinecontainer onder staat, het achterste deel is een grotere opening waar de poep door valt. Ongehinderd, dus de toiletborstel is uit de tijd. Separators zijn intussen op verschillende plekken te koop. Ook kun je kant-en-klare droogtoiletten kopen, die er soms ook fraai uitzien. Prima geschikt voor veel motorboten waar vaak plenty vierkante vloeroppervlakken te vinden zijn (en daarom door onze goede vriend Klaas consequent ‘motordozen’ worden genoemd). Op de meeste zeiljachten is door de rompvorm het vloeroppervlak beperkt, dus kant-en-klaar is voor Heerenleed geen optie. Neem daarbij de prijzen van de kant-en-klare scheidingstoiletten (van rond de 500 Euri voor een redelijk eenvoudig toilet dat toch wel erg veel aan een poepdoos doet denken tot een kleine €1000 voor een fraai Zweeds exemplaar dat we sowieso niet kwijt kunnen) en het wordt duidelijk dat we zelf aan de slag moeten.

onze visie

Aan boord van Heerenleed hebben we dus een eigen draai aan het nieuwe toilet moeten geven. We hebben als eerste eis dat het nieuw te bouwen toilet er echt uitziet als een toilet, en als een toilet dat past en hoort in de toilet/douchecabines die we aan boord hebben. Kortom: het moet er goed uitzien. Verder komen we tot de conclusie dat we ook met de nieuwe wet de urine overboord kunnen blijven lozen, want urine is steriel. Zo hebben we geen urinecontainer nodig. Dat scheelt ruimte in de nieuwe toiletconstructie en maakt ons iets vrijer in de vormgeving. Toch moet de nieuwe plee groot genoeg zijn om voldoende poepcapaciteit over te houden, want we willen natuurlijk niet voortdurend op zoek zijn naar afvalcontainers. Tenslotte wordt de maat van het toilet bepaald door een soort sokkel waarop het oude scheepstoilet stond. In het najaar van 2021 hadden we het oude Lavac toilet al verwijderd, en meteen alle bijbehorende aan- en afvoerslangen en de pomp van boord gehaald.

Dat leverde als ‘bijvangst’ een paar lekkere ruime kasten op. We hebben vervolgens gezocht naar de separator met de kleinste afmeting die we konden vinden en we kwamen uit bij een Brits bedrijf dat luistert naar de weidse naam ‘Strumpet and Trollop‘. Als je hun website doorspit kom je op de meest wilde kleurstellingen, die we uit nieuwsgierigheid allemaal eens goed hebben bekeken. Tenslotte gaf een hilarische Youtube-video de doorslag. Ergens zegt ze ‘it actually gets rid of the yuck-factor! En dan doelt ze op de glitter!

We begrepen precies wat ze bedoelde. Veel mensen doen toch wat lacherig over zo’n scheidingstoilet, en daar haken we gewoon op in. We besloten om een fraai en beschaafd toilet te bouwen maar tenslotte eens even flink ‘over the top’ te gaan. De separators werden besteld en hebben de hele winter aan boord van Heerenleed gewacht terwijl wij op Madeira piekerden over de precieze uitvoering van het project.

Dit voorjaar hebben we de eigenlijke bouw ter hand genomen. Eerst alleen van het toilet vóór, want de wet wordt uiteindelijk na grote protesten pas in 2023* van kracht. We hebben in het nieuwe toilet een grijs water-opvangbak voor de urine, met een vlotterpomp die automatisch gaat werken als het niveau hoger wordt, en waar voor een goede doorstroming ook de douchebak en de wasbak op aangesloten zijn. Dat betekende dat er in het voorschip drie afsluiters konden vervallen. We hebben ze in het voorjaar meteen verwijderd en de gaten gedicht met polyesterhars, glasvezel en vezellijm en niet te vergeten de goede raad van Duursma uit Wolvega (onze hofleverancier voor betaalbare kunstharsproducten van prima kwaliteit).

Vervolgens van een plaat polyurethaanschuim een blok gelijmd van stukken plaat op elkaar, en daar bet behulp van een knullig triplex malletje de grove vorm uit gesneden.

Die hebben we met eindeloos schuren en plamuren in de juiste vorm gekregen. Vervolgens hebben we de plug – wat het nu is geworden – in de huishoudfolie verpakt met behulp van ordinair transparant plakband en hem toen ingepakt in glasweefsel met polyesterhars. Die hars wil eerst op het gladde oppervlak van de plug uitzakken, maar we krijgen wat ‘peel ply’ band om de boel op zijn plaats te houden en dat na uitharding meteen weer loslaat. De volgende lagen gaan over ruw polyester, en dat zakt dan niet meer uit. We bouwen de vorm op tot we zes lagen hebben. Een lastig karwei volgt: het losmaken van de ruwe toilet’pot’ van de plug. Na wat voorzichtig wrikken lukte dat goed.

Voor de toekomstige bevestiging hadden we aan de onder- en achterkant een soort flens gevormd. Op de foto hier rechts boven is dat goed te zien. Tenslotte bovenin een multiplex rand gemaakt – eerst geschroefd, later ook weer met kunstharslijm vastgezet – waarop later de zitting met separator en deksel komt te rusten. En dan volgt een langdurig proces. Eindeloos plamuren (dat doet Noud) en weer schuren (dat mag ik doen) totdat de vorm onze goedkeuring heeft. Passen, meten en proefzitten.

Dan van twee lagen multiplex de zitting gemaakt met de separator tussen de lagen – in plastic tape verpakt om hem vrij van de verf te houden waarmee we later de zitting de kleur van he toiletcabine geven. Natuurlijk ook hier weer eindeloos – en vaak met de hand – schuren om de opening mooi ovaal en symmetrisch te krijgen. De zitting wordt straks op de juiste plaats gehouden met drie deuvels in drie bijbehorende gaten in de bovenrand. Zo sluit de urine’trechter’ altijd precies aan op de afvoer. Want de zitting is compleet met separator en deksel uitneembaar. Dat moet, om gemakkelijk de afvalzak te kunnen wisselen. De deuvels klemmen licht, zodat ook bij wilde bewegingen van het schip het ding blijft zitten. En dan is de vorm eindelijk goedgekeurd en kunnen we monteren. Waar we het niet over hebben gehad is dat tijdens alle wacht-uren als er weer iets moest uitharden de hele toiletcabine compleet is gerenoveerd. Eerst gestript, deurtjes en de kast eruit, alle oude zeepbakjes en tandenborstelhouders verwijderd, gaten van onder meer de oude pomp gedicht, oude lelijke plekken (nog van de vorige eigenaar) in de vloer weggewerkt, alles grondig geplamuurd en (ja, zucht) eindeloos geschuurd en tenslotte klaargemaakt om samen met het nieuwe toilet te worden geschilderd. Daar gaan we hier verder niet over uitweiden omdat het niets te maken heeft met het eigenlijke toilet.

Het wordt pas echt leuk als Noud alles in de juiste kleur twee-componentenverf van De IJssel zet. We zijn zelf heel tevreden over het resultaat. Tenslotte mishandelen we een oude plastic emmer met de verfföhn tot hij past, en ons droogtoilet is klaar. Nu nog nieuwe accessoires monteren, de spiegel en de ophanghaken bevestigen, niet te vergeten de zelfschuimende zeepdispenser-met-gouden-dop van onze vriendin Petri plaatsen (Petri hoort bij Klaas) en het toilet is klaar voor de ‘grand opening’.

In het filmpje zie je wel dat we het ‘over de top gaan´ serieus is genomen. Naast de goud-glitter separator hebben we ook een barokke spiegel gekocht. Bij Bol.com en gelukkig vol-plastic. Voor de nodige lach op het toilet! En die kwam van de eerste bezoekster die kwam na de installatie: nichtje Elsbeth, die een hartelijke lach vanaf het toilet niet kon onderdrukken toen ze het deksel opende. We zijn benieuwd naar jullie reacties!

Er komt later dit jaar een video** met alle stappen van de constructie, maar we liggen nu eindelijk op Marken (nadat er een paar hardnekkige problemen met de keerkoppeling door Zeger met flinke inbreng van onze vriend Klaas zijn verholpen), hebben het toilet nu een kleine maand volledig in gebruik en zijn alleen maar enthousiast. Het stinkt niet. En pas nu valt op dat onze tweede oude Lavac waarvan het porselein door de tijd poreus geworden is, eigenlijk harder begint te stinken. Het legen is een peulenschil. Bril eraf tillen, zak dichtbinden en samen met het huisafval wegbrengen. We gebruiken hamsterstrooisel in de vangbak en de urineafvoer werkt na wat kinderziekten nu heel goed. We zijn blij dat we even kunnen uitblazen want naast de toiletrenovatie en de bouw van de nieuwe plee hebben we nogal wat andere klussen die onvermijdelijk bij bootonderhoud horen afgewerkt. We verheugen ons nu op een leuk vaarseizoen, maar het succes met het toilet vóór maakt wel dat we bijna al zin krijgen in het bouwen van het nieuwe toilet achter. We weten nu natuurlijk veel meer dan toen we begonnen, en de plug hebben we bewaard omdat hij met wat kleine veranderingen ook voor achter kan worden gebruikt. Achter gaan we niet zo over-the-top trouwens. De meerprijs voor de goud-glitter separator hebben we wat gecompenseerd door een simpele witte separator met een klein foutje te kopen voor het toilet achter, dat we in principe alleen zelf gebruiken. Toch denk ik stiekem al na over toch weer een spannende aankleding uitgaande van een witte separator. We gaan het zien.

*De wet is inmiddels al weer uitgesteld, we kunnen het niet meer bijhouden, maar wij zijn blij dat inmiddels beide toiletten zijn vervangen door een droogtoilet

** De video over de aanleg van de toiletten is intussen klaar en staat op YouTube: